|
маъносидан мажозий маъносига кўчиришга ҳам ҳожат йўқ. Чунки уни ҳақиқий маъносида қўллаш узрли эмас.
Ҳар қандай ҳолатда ҳам айтамизки, биз шуни рожиҳ, деб биламиз, лекин бу гапимизни қатъий қилиб айтмаймиз, кимки тил қоидаларига таяниб, Қуръон ва суннат ҳукмларига асосланиб, бундан рожиҳроқ гап айтса, ўшанга эргашилади.
Бу масал ҳис этиладиган, ўта даҳшатли масал. Унда судхўрликнинг нақадар оғир гуноҳлиги ўз аксини топган. Ҳамма муфассирлар гарчи зарбул-масал борасида ихтилоф қилишган бўлса-да, мана бу натижа борасида муттафақдирлар.
Аллоҳ Таоло имон билан ўтган биродарларимизнинг ўз тафсирларида қилган хатоларини мағфират айласин. Ёрдам Сўралувчи Аллоҳдир.
ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَا
(«Бай (олди-сотди) ҳам судхўрликнинг ўзи-ку?»), яъни уларнинг гуноҳларининг қаттиқлиги учун ёмон мисол қилиб келтирилган Аллоҳ Таолонинг мана бу қавлидир:
الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ
(шайтон гандираклатиб қўйган телба каби). Бунга сабаб уларнинг рибони ҳалол санаб, рибони байга ўхшаган деб эътибор қилишлари. Бунда уларга дунё ва охиратда етадиган хорлик ва азобга далолат қиладиган нарса бор.
وَأَحَلَّ اللّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا
(Аллоҳ байни ҳалол, судхўрликни ҳаром қилган). Бу улар рибо билан байни баробар қилганликлари учун Аллоҳ Таоло тарафидан уларга берилган раддияни ўз ичига олган янги жумладир.
فَمَن جَاءهُ مَوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّهِ
(Бас, кимга парвардигоридан мавъиза — насиҳат етгач), яъни кимгаки рибонинг ҳаромлиги ҳақидаги насиҳат етган бўлса. «من » шарт калимаси бўлиб, «جاء »дан муаннаслик аломати туширилганига сабаб чунки «الموعظة » муаннаси ҳақиқий эмас, балки у «وعظ » маъносидадир. Шунинг учун феъл музаккар келтирилган.
«فَانتَهَى » калимаси «جَاءهُ »га атф қилинган. «فَانتَهَى » калимаси «фо» билан келганлиги қайтарув етган пайтда панд-насиҳат олишнинг тез, дарҳол бўлишига далолат қилади.
(فَلَهُ مَا سَلَفَ у ҳолда аввал ўтгани ўзига) «фо» шартнинг жавоби. Бундан мурод ҳаром қилинишдан аввал тўла қилиб олганларини ундан қайтариб олинмайди. Ҳаром қилинишдан аввал берган, лекин ҳали қайтариб олмаган маблағларига мана бу оят татбиқ қилинади:
172-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232